مقدمه نگارنده کتاب شهر هوشمند:
با شروع تاریخ علم شهرسازی ، بشر همواره به دنبال جامعه‌ای آرمانی بوده است تا پاسخی در برابر مسائل زندگی خویش پیدا کند. اندیشمندان و صاحبنظران، مدل‌های تمثیلی از روابط آرمانی شهر و جامعه ارائه می‌دادند. آرمانشهر دوران معاصر ما نیز شهرهای هوشمند است. به همین دلیل هیچ مصداق غایی از آن نمی‌توان یافت که کاملاً همه اصول شهرسازی لازم را در بر داشته باشد. نمونه‌ای در اینگونه شهرها وجود ندارد که طراحان، برنامه‌ریزان یا بهره‌برداران، بر سر آن توافق کنند و ادعا نمایند که کاملاً به آرمان‌های آن دست یافته است.
ایده شهرسازی هوشمند اولین بار به عنوان راهبرد توسعه در دهه 90 در شهرهای آسیا – اقیانوسیه جایی که فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی دارد، مطرح شد. امروزه دو مدل توسعه از این شهرها متداول است. مدل اول بیشتر رویکرد فناورانه دارد و از بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات ارتقا یافته است که بر پایه آن خدمات و فرآیندهای شهری کارآمدتر و اثرگذارتر می‌شود. در مدل دومل، رویکرد جامع‌نگر دیگری وجود دارد که تعادلی بین عوامل اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی، انسانی، فرهنگی و فناورانه ایجاد می‌کند که موضوع تحقیقات دانشگاه در پاسخ به چالش‌های جدید شهرها نظیر تغییرات اقلیمی، توسعه‌های اقتصادی، کارآمدی استفاده از منابع و … است.
مقدمه رئیس سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور:
در جهان کنونی سرعت تغییرات در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و فن‌آوری به حدی شتابان است که در محیط پیرامون و سبک زندگی همه افراد، تاثیرات عمیقی گذارده است. این تغییرات در کنار نیازهای گسترده و رو به تزايد شهروندان در زمينه‌هايي همچون؛ حمل و نقل روان و پاك، فضای سبز گسترده، فضاهای شهری مطلوب، بهداشت مناسب محیط شهری، ایمنی و … از یک سو و مسایل، مشکلات، چالش‌ها و فرص تهای باقیمانده از قبل در شهرها از سوي دیگر، صاحب نظران را بر آن داشته که رویکردهای جدیدی را در مواجهه با آنها به مدیران و دست‌اندرکاران مدیریت و برنامه ریزی شهری پیشنهاد نمایند.
از جمله این رویکردها می‌توان به شهرهای پایدار، شهرهای هوشمند، شهرهای دانش بنیان، شهرهای خلاق، شهرهای تاب‌آور، شهرهای دوستدار محیط زیست و مواردي از اين قبيل اشاره نمود که متاثر از مبانی فکری و اندیشه های ایده پردازان و صاحبنظران، در مواجهه با نیازهای جدید، تبیین و عملیاتی شده‌اند.
از اصلی ترین بازیگران در تحقق رویکردهای جدید در شهرها، مدیران و کارشناسان مدیریت شهری هستند. چرا که نیروی انسانی توانمند و کارآمد، اصل یترین سرمایه هر دستگاه و سازمان است و در واقع اين سرمایه انسانی با مجموعه‌ای از دانش‌ها و مهارت‌ها است که می‌تواند در پیشبرد اهداف هر سازمان نقش اساسی داشته باشد.
از جمله اقدامات شاخص در ارايه آموزش‌هاي كاربردي در زمينه مديريت شهري و شهرسازي ميتوان به مجموعه كتاب‌هايي كه به عنوان ” راهنماي عمل شهرداري‌ها ” در برخي از كشورهاي جهان تهيه مي‌شود، اشاره نمود. هدف از تدوين اينگونه كتاب‌ها، ارايه آموزش‌هاي كاربردي، به شيوه ترويجي و مبتني بر شرايط، ويژگي‌ها، ضوابط و مقررات هر
كشور در زمينه‌هاي مختلف و مرتبط با مديريت شهر و شهرسازي است.
از اینرو سازمان شهرداری‌ها و دهیاریهای کشور نيز در راستای وظایف و مأموریت های خود درخصوص توانمندسازی مدیران و کارشناسان مجموعه بزرگ مدیریت شهری کشور و افزایش دانش در این حوزه، در آستانه ورود به قرن جدید شمسی، اقدامات و برنامه هاي گسترده‌ای را در دستور كار خود قرار داده است که یکی از مهمترین آنها تهیه محتواهای علمی تحت عنوان ” کتاب سبز 1400 ” )راهنمای عمل شهرداری‌ها( مشتمل بر 20 جلد و در زمينه‌هاي مرتبط با شهرسازي و مديريت شهر می‌باشد كه با مشارکت صاحبنظران و اساتید دانشگاهی تهيه و تنظيم شده است. امید است اين اقدام، گام موثري در ارتقاي سرمایه‌های انسانی شاغل در مدیریت شهری کشور باشد.
در پایان لازم است از زحمات و تلاش‌های همه کسانی که در تهیه این آثار ارزشمند همکاری داشته‌اند صمیمانه تشکر و قدردانی نمایم.
فهرست مطالب :
بخش اول: شهرهای هوشمند، تعاریف و مفاهیم
- مقدمه: پیش‌زمینه‌ها
- دامنه هوشمندی شهر
- دلیل رونق شهر هوشمند در مباحث شهرسازی امروز
- مسائل شهرسازی شهرهای ایران و امکانات شهر هوشمند
- تعاریف شهر هوشمند
- اهداف و عملکرد شهر هوشمند
- مزایا و فواید شهر هوشمند
- جمع‌بندی
بخش دوم: عوامل شهر هوشمند
- نهادی
- انسانی
- فناوری / تکنولوژی
- جمع‌بندی
بخش سوم: راهبردهای شهر هوشمند
- راهبردهای ملی
- جمهوری مالت
- قبرس
- سنگاپور
- ایتالیا
- راهبردهای منطقه‌ای
- منتووا ایتالیا
- سیاتل
- هلسینکی – اووسیما
- راهبردهای محلی
- جمع‌بندی
بخش چهارم: سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای حیاتی برای ایجاد شهر هوشمند
- آموزش، کارورزی و سیستم درمانی
- ارتباطات از راه دور، شبکه‌های فناوری اطلاعات و سیستم‌های کنترل مبتنی بر هوش مصنوعی
- انرژی و سیستم‌های محیطی
- سایر زیرساخت‌های عمومی ضروری
- جمع‌بندی
بخش پنجم: مفاهیم اصلی در برنامه‌ریزی و اجرای شهر هوشمند
- برنامه‌ریزی یکپارچه
- مشارکت فعال شهروندان و مشارکت عمومی – خصوصی
- ارزیابی مستمر پیشرفت و شناسایی نقاط ضعف
- جمع‌بندی
بخش ششم: نمونه شهرهای هوشمند
- نمونه‌های جهانی
- آمستردام
- استکهلم
- هند
- ریودوژانیرو
- تلاش‌های داخلی
- تشکیلات و قوانین شهری
- خدمات شهری الکترونیک
- ارائه خدمات شهری در سامانه تهران من
- اشتراک‌گذاری اطلاعات و آمار شهری
- برنامه‌های خدمات شهری هوشمند
- دوربین‌های نظارتی شهری